Erteleme davranışı kelime anlamı olarak; yapmaya niyetlenilen bir işi başka bir zamana atmak, daha sonraya, ilerdeki günlere bırakmak anlamına gelmektedir. Daha spesifik olarak ertelemek; yapılmasına karar verilen işin mantıklı bir gerekçe olmaksızın eyleme geçirilmeme durumudur.
Erteleme davranışının nedenleri ile ilgili araştırmalara bakıldığında:
- Zaman yönetimindeki yetersizlik,
- Konsantrasyon eksikliği,
- Düşük sorumluluk duygusu,
- Mükemmelliyetçilik,
- Belirsizlik ve bilinmezlik durumu,
- Değerlendirilme kaygısı,
- Hatalı bilişsel yüklemeler..
Aslında yapılması gereken işi ertelerken diğer ufak işlerle uğraşarak motive olmaya çalışırız. Yani ders çalışmaya başlamadan önce çalışma masasının düzenlenmesi odanın toplanması gibi. Erteleme bir anlamda kaygıdan kaçınmak için geliştirdiğimiz bir savunma mekanizması diyebiliriz.
Erteleme davranışına iyi tarafından baktığımızda;
- Yapacağımız işi erteledikçe değerlendirme yapacağımız vakit artar.
- Yapacağımız işi erteledikçe diğer yapmadığımız işleri yaparız. (ders çalışmaya başlamadan önce odanın toplanması gibi)
- Yapacağımız işi erteledikçe süreç içerisinde yapılan değişikliklerle kazançlı çıkabiliriz. ( Almak istediğimiz bir ürünü almayı erteledikten sonra ürünün indirime girmesi gibi.)
- Son dakika yetiştirilen işler için motivasyonumuz yüksek olabilir.
- Son dakikada biten işin verdiği rahatlama hissi çekici olabilir.
İyi tarafından da baksak erteleme davranışını bir alışkanlık ya da bağımlılık haline getirdiğimizde bizim için bir davranış sorunu haline gelmiş demektir.
Bununla birlikte erteleme davranışını insanın kişiliği ile açıklamaya çalışan Bluma Zeigarnik (1938), kişilerin erteleme davranışlarının kişisel bir seçimleri olduğunu ve bitirilmemiş işlerin daha çok hatırlanarak ileri bir zamanda gerçekleştirilebileceğini bildirmiştir. Zeigarnik Etkisi olarak adlandırılan bu durum, ileri bir tarihe ötelenmiş veya başlanılıp yarıda bırakılmış ya da herhangi bir nedenle kesintiye uğramış işlerin, gerçekleştirilen işlerden daha çok akılda kalması durumudur. Zeigarnik etkisi, çalışanın başarabileceği işleri ertelemesi durumunda gelecekte hatırlayarak bu işlere dönmesi olarak adlandırılmakla birlikte, iş yükü veya acil işler nedeniyle belirli işlerin ertelenmesi durumunu da içermektedir.
Ertelemenin önüne nasıl geçebiliriz?
- Mükemmelliyetçi beklentilerimizin önüne geçmeliyiz. Unutmamalıyız ki mükemmel diye bir şey yoktur ve herkesin mükemmel algısı farklıdır. Mükemmel olmayacaksa hiç olmasın düşüncesinden kurtulmalıyız.
- Ertelediğiniz işin tamamını yapma konusunda motivasyon eksikliği yaşıyorsanız hedefinizi parçalara bölerek küçültün ve yapmaya çalışın.
- Erteleme davranışının artı eksi yönlerini hesaplayın.
- İşi bitirdiğinizde kendinizi ödüllendirin.
- Ertelediğiniz işe başlayın ve bir süre boyunca yapmaya çalışın daha sonra Zeigarnik etkisini sayesinde o işi bitirmeye odaklandığınızı göreceksiniz.
- Sürecin zorluğuna odaklanmak yerine işin bitiminde kazanacaklarınıza odaklanın.
- Ertelediğiniz işi yapılacak bir zorunluluk gibi görmek yerine keyifli bir aktivite olarak görmeye çalışın.
- Ertelediğiniz işi yapma konusunda becerilerinizin eksikliğine odaklanmak yerine, işi bir öğrenme süreci olarak değerlendirin.
- Ertelediğiniz işe benzer kötü deneyimleriniz varsa bunlara odaklanıp motivasyonunuzu düşürmek yerine, daha önce tamamladığınız işleri düşünün.
Kaynakça
Baltacı A., (2017). Erteleme Davranışı Eğilimi ve Beş Faktörlü Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişkiler: Okul Yöneticileri Üzerine Bir Araştırma.
Kandemir M., (2010). Akademik Erteleme Davranışını Açıklayıcı Bir Model.
Balkıs M., Duru E., Buluş M., Duru S., (2006). Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erteleme Eğiliminin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi.
Kağan M., (2009). Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erteleme Davranışını Açıklayan Değişkenlerin Belirlenmesi.